آتشکده - تخت جمشید

آتشکده بزرگ استخر

مسعودی، مورخ اسلامی، آتشکده بزرگ استخر فارس را دیده و چنین توصیف کرده است...

بنایی زیبا و با شکوه، با ستونهایی از سنگ یکپارچه که با قطر و ارتفاع حیرت انگیز، بر فراز آن اشکال عجیب و غریب از حیوانات و ... که از لحاظ شکل و عظمت انسان را به حیرت

می انداخت. در اطراف ساختمان، خندقی وسیع و دیواری از سنگهای عظیم با صور فراوانی بر آن .

مردم آن ناحیه، این صور را شمایل پیامبران سلف میدانند. بر قبور پادشاهان هخامنشی واقع در نقش رستم، آتشدانهایی دیده میشود که در آنها آتش مقدس در حال اشتعال است.

در ایران باستان سه آتشکده بسیار معروف و مشهور بودند. آتشکده مخصوص پادشاهان در آذربایجان، آتشکده موبدان و اصناف در استخر فارس، آتشکده کشاورزان و ... در شمال غربی نیشابور در کوههای ریوند .

آتشگاه را در مکانی قرار میدهند که اطراف آن باز باشد. در آتشکده، کانون ویژه ای برای افروختن آتش وجود دارد که جز(اتربان) یا موبد نگهبان آتش، کسی دیگر حق ورود به آن مکان را ندارد. اتربانان که به طرف آتش میروند، باید (پنام) یعنی دهان بند، ببندند تا دم ایشان آتش مقدس را نیالاید. در سمت راست آتشگاه، اتاقی وسیع و چهار گوش قرار دارد که به قسمتهای متعدد و مساوی تقسیم شده و هر یک را برای کار خاصی در نظر گرفته اند.

این اتاق را (یزشن گاه) یعنی مکان تشریفات عبادت میگویند. آفتاب نباید بر آتش بتابد، زیرا که آنرا آلوده میسازد. برای جلوگیری از تابش آفتاب بر آتش، آتشگاه را در وسط آتشکده میساختند.

آتش مقدس انواع گوناگون دارد. آتش خانه، آتش قبیله، آتش قریه، آتش آذران، آتش ایالت .

نگهبان آتش را (مانبذ) میگفتند. برای حراست و نگهداری آتش، هیئتی از روحانیون زیر نظر یک موبد، انجام وظیفه میکردند.

آتشکده به بوی کندر و سوختنی های معطر، دائما خوشبو است. آتش را با قطعات چوبی که طی مراسم ویژه مذهبی تطهیر شده، نگاه میداشتند. این چوبها غالبا از گیاهی بنام( هذانه اپنا) بود و روحانی نگهبان آتش، دائما به وسیله چوبی که آنرا (برسم) می خواندند و مطابق آداب ویژه ای بریده شده است، آتش را روشن و ادعیه ای را تلاوت میکند .

آنگاه روحانیون دیگر، (هومه) یا (هوم) را نثار میکنند. در اثنای قرائت ادعیه، روحانیون شاخه گیاه (هوم) را پس از تطهیر در هاون میکوبند .

آلات و ادوات آتشکده عبارتند از :

1 – هاون . برای فشردن هوم یا گیاه مخصوص، مورد استفاده است

2 – دسته هاون که برای همین منظور بکار میرود

3 – چوب برسم . موبد مخصوص، آتش را بوسیله آن مشتعل نگاه میدارد

4 – برسمدان

5 – کارد کوچک

6 – چند جام برای هوم و آب مقدس

7 – چند پیاله کوچک بنام (طشت) برای هوم. این طشت، نه سوراخ دارد

8 – رسن . ریسمانی کوچک از موی گاو که شاخه های (برسم) را با آن به هم میبندند

9 – سنگ بزرگی بنام (ارویس گاو) که چهار گوشه است و آلات مزبور را روی آن میگذارند

محمد ::: یکشنبه 87/5/13::: ساعت 12:54 صبح

نظرات دیگران: نظر

نیایش در آتشکده

پاکى آتش و حفظ آن از لوث کدورات و پلیدیها یکى از رسوم مهم زرتشتیان است . مقدس ترین آتش آن است که از شانزده آتش جداگانه شده باشد که هر کدام از آنها به نوبت در ضمن یک سلسله عبادت مفصل و تشریفات طولانى مرتبه تقدیس حاصل کرده اند.

از جمله آداب طهارت آتش آن است که چند شاخه هیزم از چوب صندل معطر تراشیده و توده مى کنند و بر فراز شراره ، بدون آنکه آن را لمس کنند، قاشقى فلزى نگاه مى دارند که روزنى کوچک در میان آن است و در آن نیز خرده ریزه چوب صندل ریخته اند، پس آنگاه آن توده چوبهاى مقدس را مشتعل مى سازند و به قرائت دعاها و سرودها مشغول مى شوند.این عمل را نود و یک بار تکرار کى کنند. آتشهاى دیگرى نیز هستند که اصل هر یک از آنها از درخشش برق یا از سایش سنگ چخماق یا از آتش مخصوص معابد و بت خانه ها و محل تعریق و خانه هاى مقدسان و ابرار روشن شده و هر یک در درجات قدس و طهارت مختلف جمع کرده اند، در کوره مقدسى در آتشخانه افروخته مى شود و موبدان از شانزده آتش مطهر که موبدان در حالى که به پارچه لطیفى دهان خود را بسته اند و از دور تنفس مى کنند، آن را مشتعل مى سازند.

آتشدان در مرکزیت اطاق اندرونى است و پر از خاکستر و در آنجا یک چهار پایه سنگى قرار داده اند و به تناوب موبدان آن را با قطعات چوب صندل تازه و فروزان مى کنند و همواره دستمال بر دهان بسته اند که مبادا دم ایشان به آتش پاک دمیده شود و آنرا پلید سازد و همچنین در برابر آن آخشیج ایزدى از سرفه و عطسه اجتناب دارند.

افراد زرتشتى در هر وقت روز بخواهند، مى توانند منفردا بدرون آتشکده بروند. قبل از ورود به معبد، دست و روى خود را با آب شسته و قسمتى از اوستا را تلاوت مى کنند و دعا مى خوانند. سپس کفشها را از پا بیرون آورده و به اطاق معبد داخل مى شوند و در برابر آتش دان مقدس نماز برده و هدیه و نیازى با مقدارى چوب صندل به موبد تقدیم مى دارند و در برابر، یک چمچه از خاکستر مقدس از دست او مى ستانند. آن خاکستر قدوسى را به نیت کسب فیض و برکت به صورت و چشم خود مى مالند. سپس به سوى آتش به تعظیم خم شده و نماز و دعا مى خوانند و در همه حال آن آتش را رمز و نشانه ملکوت الهى مى دانند نه عین ذات ربوبى .

آنگاه آهسته رو به قهقرا رفته به کفش کن مى رسند و به خانه خود باز مى گردند. مهم ترین زیارت آتشکده در روز نوروز است . در آن روز زرتشتیان بامدادان از بستر برخاسته و بدن را شستشو مى دهند و جامه نو بر تن کرده به آتشکده مى روند. مراسم نیایش را بجا مى آورند. آنگاه صدقات و بریات به فقرا مى دهند. تمام اوقات آن روز مقدس را به دید و بازدید دوستان و تبادل شاد باش و تقدیم تهنیت و جشن و سرور مى گذرانند