لشکرکشی کمبوجیه به مصر

در ابتدا باید گفت که برخی از محققین، معتقد هستند که کوروش اصلا به فکر حمله به مصر نیفتاد، چون حدود مرزهای ایران بسیار وسیع بود و کوروش نیازی به کشورگشایی بیشتر نداشته است. حدود مرزهای ایران از طرف غرب شامل بحرالجزایر (دریای اژه و دریای مدیترانه)، از طرف شرق تا حدود رود سند، از طرف شمال به دریای سیاه، کوههای قفقاز، دریای مازندران و رود سیحون، از طرف جنوب به خلیج فارس و دریای عمان میرسیده است. برخی دیگر از تاریخ نگاران میگویند که کوروش به فکر حمله به مصر افتاد ولی رسیدگی به کارهای شمال شرق و شرق ایران، این فرصت را به او نداد که به مصر حمله کند. با تمام این احوال، کمبوجیه از روزی که به حکومت رسید، نقشه مصر را در سر میپروراند.

هرودوت به نقل از مصریها در کتاب تاریخ خود نوشته است که کمبوجیه، سفیری را به مصر میفرستد و دختر آمازیس، فرعون مصر را خواستگاری میکند. این اقدام کمبوجیه بر اثر تحریک یک چشم پژشک (کحال) مصری مقیم دربار ایران بوده است. چون کوروش وقتی از آمازیس، پادشاه مصر خواست که بهترین چشم پزشک مصر را انتخاب کند و به پارس بفرستد، اولین شخص را انتخاب میکند. او را از زن و فرزندانش جدا میکند و به پارس میفرستد. از این نظر، این چشم پزشک، سخت از آمازیس میرنجد و از کمبوجیه میخواهد که دختر آمازیس را خواستگاری کند. بر اثر این تقاضا، آمازیس تصمیم میگیرد به جای دختر خودش، دختر پادشاه سابق مصر را نزد کمبوجیه بفرستد. مدتی کمبوجیه در اشتباه بود تا اینکه دختر، راز خود را فاش میکند و به کمبوجیه میگوید که من دختر (آپری یس) هستم. به همین دلیل، کمبوجیه بسیار ناراحت میشود و تصمیم میگیرد که به مصر حمله کند. ولی به نظر نمیرسد این گفته مصریها، صحت داشته باشد.

چون حمله کمبوجیه به مصر بر اثر میل به جهانگیری بوده است. از آنجایی که تاریخ نشان میدهد، وقتی ملتی به فکر گسترش قلمرو و متصرفاتش بود، هر پادشاهی که به تخت سلطنت مینشیند آن راه را ادامه میدهد تا به متصرفات موروثی، مقداری افزوده شود و از نظر شهرت از نیاکان خود عقب نماند.

هرودوت در مورد شروع سفر جنگی کمبوجیه به مصر مینویسد: شخصی بنام فانس از آمازیس، بسیار رنجیده میشود و از مصر میگریزد. او خود را به پارس میرساند و اوضاع مصر را برای شاه بیان میکند. او به کمبوجیه توصیه میکند از راه خشکی وارد مصر شود. به این منظور، کمبوجیه سفیری را نزد پادشاه عرب در عربستان میفرستد و از او اجازه میخواهد که از کشورش عبور نماید. پادشاه عرب هم موافقت میکند و آب انبارهایی را در صحرای عربستان و شبه جزیره سینا (عربستان سنگی عهد قدیم) برای استفاده سپاهیان کمبوجیه میسازد.

آمازیس از شنیدن خبر لشکرکشی کمبوجیه، بسیار نگران میشود. چون او در موقع لزوم، هیچ کمکی به لیدیه و بابل نکرده بود، حالا که این خبر را شنیده بود فکر میکرد کمبوجیه با داشتن نیروی دریایی قوی که از فنیقنیها و یونانیهای آسای صغیر تشکیل داده بود، از راه دریا به مصر حمله خواهد کرد. بنابر این با جزایر یونان و قبرس که تابع دولت ایران نبودند وارد مذاکره شد تا کشتیهای خود را به کمک نیروی دریایی مصر بفرستند. از خوش شانسی کمبوجیه، آمازیس که شخصی مدیر و فعال بود میمیرد و پسامتیک (فستمیخ) سوم، جانشین او میشود. این پادشاه آدمی نبود که بتواند مصر را از دست دشمنی نیرومند مانند کمبوجیه، نجات دهد.

تاریخ حکومت کمبوجیه

اسم این پادشاه را چنین نوشته اند: در کتیبه بیستون-کبوجیه، در نسخه بابلی همان کتیبه-کمبوزیه، در اسناد مصری-کنبوت و کمبات، هرودوت و دیگر تاریخ نگاران یونان باستان-کامبزوس، ابوریحان بیرونی-قمب سوس و قمبوزس،ابوالفرج بن عربی-قمباسوس بن کوروش.

متاسفانه در تورات، نامی از این پادشاه برده نشده است. در صورتیکه میدانیم تورات، اسامی اکثر پادشاهان ایرانی را صحیح ذکر کرده است. استاد روانشاد حسن پیرنیا (مشیرالدوله) معتقد بود که نام صحیح این پادشاه کبوجیه است که نویسندگان یونانی، آنرا بصورت کامبوزس نوشته اند و اروپاییان او را کامبیز مینامند.

کمبوجیه پسر کوروش بود و نام مادر او را، هرودوت، کاسادان مینویسد. کتزیاس (یکی دیگر از تاریخ نگاران یونان باستان)، نام مادر او را، آمتیس نوشته است. میگویند که کوروش، همسر خود را بسیار دوست داشت و از مرگ او بسیار ناراحت میشود، سپس دستور میدهد که مراسم سوگواری برپا کنند.

واقعه بردیا

کوروش به غیر از کمبوجیه، پسر دیگری داشت بنام بردیا که از کمبوجیه کوچکتر بود و بر حسب انتخاب پدر، حکومت بر ساتراپ نشینهای شمال شرقی کشور شامل، پارت(خراسان)، گرگان، باختر، خوارزم، کرمان و بلخ را بر عهده داشت. نام بردیا را چنین نوشته اند: در کتیبه بیستون-بردیا، در نسخه بابلی همان کتیبه-برزیا، هرودوت و دیگر تاریخ نگاران یونانی-مردیس.

کوروش به فکر حمله به مصر افتاده بود ولی چون مرگ محلتش نداد، پس کمبوجیه این مقصود را برآورد. اما او پیش از حرکت به سمت مصر به سبب وحشتی که از قیام برادرش بردیا برای به چنگ آوردن قدرت فرمانروایی پارس در غیبت خودش را داشت، پنهانی او را کشت. ظاهرا درباریان و مردم هم به بردیا، علاقه خاصی داشتند. البته در مورد کشته شدن بردیا، روایتهای گوناگونی وجود دارد که در تعدادی از آنها در مورد نفرین مادر کمبوجیه به پسرش و گرفتار شدن کمبوجیه به عذابی سخت، سخنانی گفته شده است.

ادامه دارد

منبع: شاهنشاهی هخامنشی- نویسنده: امیر حسین خنجی

و : دساتیر آسمانی

این کتاب در بر دارنده نامه های پانزده نفر از پیشوایان مذهبی زرتشت است که اولی (مه آباد) و آخری (ساسان پنجم) است. گفته میشود که این کتاب در عصر خسرو پرویز به زبان فارسی آمده و در سال 1158 هجری در هند، تدوین شده است. گروهی بر این باورند که این کتاب از جعلیات فرقه (آذرکیوان) است. (آذرکیوان) از پیشوایان مذهب زرتشت و از مردم (استخر) فارس (معاصر دوره صفوی، شاه عباس اول و میرفندرسکی عالم معروف) بوده که به هندوستان رفت و در آنجا فرقه ای بوجود آورد.

عقاید این فرقه به عقاید صوفیه نزدیک است و با عقاید مانوی و بودائی، همسوئی دارد. لغت (دساتیر) به معنی ضدتیرگی است. محقق ایرانی، پور داوود میگوید: این کتاب جعلی است، زیرا در آن لغات جدیدی بکار رفته که از ابداعات نویسنده است.

بخشهای دیگر اوستا

ز : دینکرد یا دینکرت

از جمله کتب مهم زرتشتی است که محتوای آن، بیانات شفاهی زرتشت را تشکیل میدهد. این کتاب توسط یکی از پیروان زرتشت تحریر یافته که شامل آداب و رسوم مذهبی، فقهی، تاریخی، نجوم و ... میباشد.

ح : صد در بندهش

این کتاب نیز شبیه بخش فوق است که شامل مسائل مذهبی و تعالیم مهم زرتشت است. این کتاب دارای صد بخش و هر بخش دارای چند بند است.

ط : ماتیکان هزار داستان

شامل هزار فتوای قانون مانند قیومیت، طلاق و ... میباشد.

ی : دادستان دینیک

این کتاب مربوط به امور قضاوت و عدل و داد است که شامل فتوای یکی از علماء زرتشتی در پاسخ به سوالات پیروان و مریدان خود از قبیل: نکاح، ارث، فرزندخواندگی، مراسم دینی و ... میباشد.

ک : روایات

این کتاب در بر دارنده فتواهای موبدان ایرانی در پاسخ به سوالات پارسیان است که در طی 300 سال به تدریج به کشور هند فرستاده است. این کتاب در هند به چاپ رسیده است. نسخه خطی آن در موزه ملی پاریس موجود است.

د: ویسبرد

(ویسبرد) به معنای جاوید، گردش زندگی و سروران است. این بخش از اوستا در واقع شناسنامه ای است به پیشگاه اهورامزدا، زرتشت، امشاسپندان، ایزدان، و سایر سروران جهان مینوی آسمان و زمین و آنچه در آنهاست و نیز از جشنهای دینی و مراسم مربوط به آنها سخن رفته است. (ویسبرد) شامل 22 یا 27 فصل است و دارای سه هزار و سیصد کلمه میباشد.

5- خرده اوستا

به پهلوی (خورتک اوستا) یعنی(اوستای کوچک) نامیده میشد. این بخش از اوستا (پنجمین قسمت) توسط موبد معروف عصر ساسانی (آذرپادماراسپند) ملقب به نگهبان آتش، تدوین شد. این کتاب شامل: ادعیه، نیایش، نماز، مناجات ایام مختلف و جنبشهای دینی، مراسم ازدواج و مرگ، ایام خوشی و ناخوشی، کفارگناهان، رفع حاجات و ... میباشد.

نماز در آیین زرتشت به سه نام آمده است. 1-اشم وهو 2-نیاآهو 3-نیگهه هاتم

مطالب نماز منظوم است که قبلا جزء گاتها بوده است و از اهمیت ویژه ای برخوردار میباشد.

کمربستن یا نیرنگ کشتی بستن. هر زرتشتی باید از هفت سالگی، کشتی ببندد و (سدره) بپوشد. این کمربند از هفتاد و دو رشته نخ پشم گوسفند سفید به وسیله زن موبد بافته میشود. این کمربند به شش رشته از دوازده نخ تشکیل شده، بافته میشود. این هفتاد و دو نخ، رشته های کالبد انسان را از گزند شیاطین محفوظ میدارد.

ادامه مطلب...

تصویر زیر، نقاشی روی چوب هست که توسط ریحانه خانوم تهیه شده و عکس اونرو برای وبلاگ تخت جمشید ارسال کردن.

www.shade.parsiblog.com

ج – وندیداد

(وندیداد) نیز یکی از مهمترین بخشهای پنجگانه اوستا است. این کلمه به معنای (قانون علیه دیوها) است و در آن، آداب و رسوم مذهبی و احکام و مجازاتهای دنیوی و اخروی وجود دارد و بیشتر قوانین جزایی که علیه تبهکاران و گناهکاران پیشبینی شده مانند تازیانه زدن، محو حشرات موزی و انجام کارهای نیک در این کتاب آمده است. وندیداد، یک کتاب فقهی است که حاوی 22 فصل یا (فرکرد) میباشد. هر فصلی درباره یک موضوع بحث میکند که به شرح زیر میباشد:

فصل اول: از بهترین چیزها و شهرها سخن گفته: 1-بهترین مکانها، مسکن آریا است که ده ماه گرما و دو ماه سرما در آن حکمفرما است. 2-کاوه که مرکزش سغد است. 3-مرو، دیر مقدس4-بلخ قشنگ 5-نساء بین بلخ و مرو 6-هرات 7-دکرات 8-لورادی 9-ختنه که مرکزش گرگان است 10-هومنت 11-ری که در آن سه نژاد است. 12-مخرم 13-گیلان که محل تولد فریدون قاتل ضحاک است 14-هفت رود 15-ملکی (روم) که بدون شاه حکومت میکند.

فصل دوم- اهورامزدا در پاسخ زرتشت فرمود: قبل از تو با جمشید، زیبا و مقدس سوال و جواب نمودم و به علت کفری که گفت، از ریاست مردم برکنار گردید. ولی بعد از آنکه هزار سال با پاکی پادشاهی کرد، مردم فاسد شدند. به جمشید خبر دادم که برف و سرمای زیادی خواهد آمد و تمام خانه ها، دره ها و قلعه ها را آن سرما فرا خواهد گرفت. در آن موقع ، تو غاری به شکل مربع بساز که هر ضلعش به درازای یک میدان اسب باشد و از حیوانات و سبزیها و خوراکیها و زنان و مردان خوب، در آن غار جای بده.

فصل سوم: بهترین امکنه جایی است که مرد مقدس، هیزم مقدس در دست داشته و آتش، آب و گاو و گوسفند، زن و فرزند و اهل بسیار و علف بسیار، سگ فراوان، مواشی، چراگاه و اسباب زندگی زیاد و زمین پر آب داشته باشد. بدترین مکانها قبر انسان یا سگ مرده است. خوشا به حال فردی که زمین را برای کشت و کار، زیر و رو کند و سوراخ حشرات را که آفریده اهریمن هستند، نابود نماید و علف و غله و درخت بکارد.

فصل چهارم: در بیان وعده های دنیوی و اخروی است و در فضیلت آموزش و پرورش و زن گرفتن و فرزند داشتن و داشتن غلام و گوسفند و اسب.

ادامه مطلب...

بخشهای اوستا

الف: یسنا

(یسنا) مهمترین بخش اوستا است. کلمه یسنا به معنی ستایش و پرستش است. یسنا از ریشه یزد و یزت، گرفته شده که ایزد و ایزدان نیز از آن مشتق گردیده است. یسنا شامل 72 فصل که هر فصل را (هائیتی) گویند، میباشد.هائیتی به معنای پیوند است که در برخی فصول اوستا به آن اشاره شده است. یسنا را در مراسم مذهبی، دو موبد به نامهای(زوت) و (راسپی) با هم میخواندند. 17 فصل از 72 فصل یسنا به نام (گاتها) معروف است که شامل سرودهای مذهبی است. (گاتها) به پنج قسمت تقسیم شده است.

1-اهنودگان: دارای هفت فصل(از فصل 28 تا34، شامل 300خط و 2100 کلمه میباشد)

2-اشنودگات: دارای چهار فصل (از فصل 43تا46، شامل 330 خط و 1850 کلمه میباشد)

3-اسپنتامیندگات: دارای چهار فصل(از فصل47تا50، شامل146خط و 900 کلمه است)

4-وهوخشتره گات:دارای یک فصل(فصل 51، شامل 26خط و 450 کلمه است)

5-وهیشتوگات: دارای یک فصل (فصل53، شامل 36 خط و 450 کلمه است)

جمع گاتها 17 فصل،896 خط و 5560 کلمه میباشد. در گاتها نام (مزدا) 200 بار و اسم (زرتشت) 16 مرتبه و نام (اشا) 180 بار و نام (وهومن) 130 بار آمده است.گاتها از قدمت و اعتبار بیشتری برخوردار است و از جهاتی شباهت بسیار به متون مذهبی (ریگ ودا) دارد و نیز شبیه نغمات داوودی در (زبور) میباشد. علت این است که در گذشته، مردم خداوند را با کلمات منظوم ستایش میکردند و این اقتباسی است از دوران بدویت مذهب و عصر بت پرستی. در تلقی بدویات مذهبی، خدایان را از آواز و ترانه خوش آید.

در ادوار گوناگون(یسنا مزدا)، (امشاسپندان)، (یزدات)، (زرتشت) و ... مورد ستایش قرار میگرفتند. هر یک از قسمتهای اوستا در مراسم ویژه ای خوانده میشود. بعضی فقرات آن برای جلوگیری از تاثیر اهریمن(فصل 61) خوانده میشد. در مواردی چند (دیوها) نکوهش شده اند (یسنا 12) و به (گرسا) دشمن دین حمله شده است. در هنگام تهیه (نان فطیر)، فصلهای 3 الی 5 یسنا را میخوانند و آنرا (سروش درون) گویند، زیرا برای (فرشته سروش) نذر میکنند و نیز هنگام تهیه هوم (شراب مقدس) فقرات 22 تا 27 یسنا را میخوانند.

ب: یشت ها

یشت ها نیز از قسمتهای مهم اوستا است. یشت به معنای فدیه و نیایش است.این بخش شامل 21 فصل بوده و هر فصلی در تعریف و توصیف و ستایش یکی از فرشتگان و امشاسپندان میباشد و هر یک از آنها در موقع ویژه ای خوانده میشود. مثلا در ماه فروردین، یشت مربوطه را در 19 فروردین ماه، روز (فروردینگان) میخوانند. اسامی فصول که با ذکر نام نوشته مخصوص آن معروف است، عبارتند از: 1-هرمزدیشت 2-خردادیشت 3-ماه یشت 4-مهریشت 5-فروردین یشت 6-دین یشت 7-زامیان یشت 8-هفت امشاسپندان 9-آبان یشت 10-تیریشت 11-سروش یشت 12-بهرام یشت 13-اردی بهشت یشت 16-خورشید یشت 17-گوش یشت 18-اشن یشت 19-رام یشت 20-اشنادیشت 21-ونندیشت

منبع: تاریخ ادیان و مذاهب جهان

عود سوزی بزرگتر از معمول یافت شده که تقلیدی است آگاهانه از مجلس بارشاهی در تخت جمشید، با این تفاوت که بجای مرد خدمتگذارسطل به دست تخت جمشید در اینجا زنی خدمتگذار نقش شده است. این زن نیز مانند خدمتگذاران منقوش بر پارچه پازیریک لباسی چیندار بر تن و کلاهی کنگره دار بر سر دارد. در مهرهای زیادی، زنان ایرانی با لباس چیندار دیده میشوند. مثلا بر مهری که در لندن نگهداری میشود زنی را میبینیم که گل نیلوفر بدست و با موی بلندی که در قسمت پایین چندین گلوله به آن بافته شده است. در مهر دیگری در آکسفورد، مردی ایرانی با لباس سوارکاری و باشلق روی چارپایه ای نشسته و در مقابل وی زنی با لباسی دیگر، جام بدست در حال پذیرایی است و بالاخره در مهری در تورنتو، زنی در حال حمل یک مجموعه کامل وسیله نوشیدن،یعنی غرابه، جام و ملاقه است.

در میان گنجینه جیحون نیز به تعداد زیادی از نقشهای زنان بر میخوریم. در فضای داخلی در یک قوطی نقره ای کوچک، زنی با همان لباس معمول و مردی با لباس سوارکاران ایرانی نقش شده است. در تعدادی از ورقهای زرین که شاید همانند کلیساهای زیارتی ارتودوکس و کاتولیک امروزی مخصوص نذر و نیاز بوده، زنهای گل نیلوفر بر دست نقش شده است. در دو مهر انگشتر دیگر در هر کدام زنی نشسته به چشم میخورد که گل یا پرنده ای در دست دارد. به این ترتیب این حالت در تصویر زنان حالتی معمول و گسترده بوده است. در مهری که امروز در لندن نگهداری میشود به وضوح پیداست که پرنده ای که اغلب در نقش زنهای نشسته به چشم میخورد، به هیچ وجه برای قربانی کردن در راه خدایان نیست.

در تصویری دیگر، زنی نشسته در حال دادن پرنده کوچکی به دخترش برای بازی است. به این ترتیب میبینیم که بیشماری نقش زن عصر هخامنشی وجود دارد که در آنها از نظر لباس و کلاه و زیورآلات فرقی میان زن و مرد به چشم نمیخورد.

در میان وسایل آرایش، سرمه دانهایی از برنز یافت شده که اغلب به شکل یک زن ساخته شده است. نمونه مجموعه خصوصی فروغی از زیبایی خاصی برخوردار است. از پشت سر زن، گیسوان بلندی آویخته است و بر گردن، گردنبند پهنی از مروارید دارد. دسته کلاهک سرمه دان که به شکل پایه مبل ساخته شده، برای آسانی کار کمی بلندتر گرفته شده و روی آن یک پرنده نشسته است. سرمه دان برنزی مشابهی، البته با ظرافتی کمتر، در موزه آشمولین آکسفورد نگهداری میشود. همان زلف بر شانه افتاده، اینبار بسیار دقیق بافته شده و چینهای پشت لباس، طبق قاعده به صورت قوسهای مکرر افقی آویزان است. سرمه دان دیگری که از گوزنی در کیش به دست آمده، دارای روکشی از نقره بوده است. در این نمونه، هم لباس چیندار هخامنشی تکرار شده و تندیس موی کوتاه مجعدی دارد. همین لباس بر تن بانوان متشخص و ندیمه هایشان بر پارچه ای گوبلن نقش شده که در جنوب روسیه در گورکان پازیریک پیدا شده است. برای لباس خانمها در مقایسه با لباس ندیمه هایشان پارچه بیشتری بکار رفته است. این تفاوت را میتوان از حاشیه های کنار لباسها و نقش آستینها تشخیص داد.

به کلاه کنگره داری اشاره میکنیم. روی این کلاه، چادری نیز پوشیده است. به زنانی با این پوشش و لباس اغلب در مهرها بر میخوریم. نمونه بسیار زیبایی امروز در موزه پاریس نگهداری میشود. ظاهرا مجلس بار در تخت جمشید، مدل این مهر قرار گرفته است. درست به همان شکل که شاه در بار نشسته است. در این مهر، زنی بلند پایه بر صندلی تخت مانندی که پشتی مرتفعی دارد نشسته، پاهایش را روی چارپایه ای گذارده و گل نیلوفری در دست دارد. لباس این زن، لباس دربار هخامنشی است، کلاهش شبیه تاج است که چادری روی آن انداخته اند. تصویر این بر خلاف تصور معمول از آن یک الهه نیست، بلکه زن بلند پایه ای است که با رفتاری درباری خواسته تا اعتبار و درجه خود را بالا برد. در مقابل او ندیمه ای با موی بافته بلند ایستاده و پرنده ای در دست دارد. این پرنده با یک شیئی زینتی، یا وسیله ای برای بازی و شاید هم پرنده ای زنده، مثل قناری برای وقت گذرانی یک خانم سرشناس است.